Het is niet zo’n welbezochte avond in het Filmmuseum van Belgrado. Behalve wij druppelen nog een vrouw met op haar hoofd een tulbandachtige constructie, en een man die naast haar zo onbeduidend is dat ik hem me niet meer voor de geest kan halen, binnen. Precies om acht uur verplaatst de arbeidster bij de kassa zich naar de zaalingang om de deur te openen. En precies om drie minuten over acht vinden we haar weer bij de kassa om ons geld terug te vragen, omdat wat een Engelse film had moeten zijn volledig in het Pools blijkt te zijn nagesynchroniseerd.

Om maar van mondialisering te spreken.

“Cultureel imperialisme!” We hadden beter een lokale film moeten gaan kijken, die hadden we hoe dan ook kunnen verstaan. Mijn gezelschap heeft er geen goed woord voor over; de krimpende wereld en verwarrende vermenging van talen en culturen maakt niet alleen de film onverstaanbaar, maar ons allemaal identiek. “Ik durf te wedden”, zo oreert hij, “dat jij, als je op een willekeurige plek in Europa gedumpt zou worden en niet vantevoren wist waar, onmogelijk kunt weten of je in Berlijn bent of in Moskou.” Ik durf dat te betwisten. Hij lamenteert niettemin het verlies van authentieke Servische waarden en gebruiken met de komst van de aldominerende McDonalds (die inderdaad een verbazingwekkend succes is, als je bedenkt dat er op iedere straathoek smakelijkere en grotere en goedkopere hamburgers te krijgen zijn dan bij de Mac). Maar wat het dan is dat hij vroeger bezat, maar inmiddels is verloren, daar komen we niet achter.

Mijn these is dat Servië juist illustreert dat contact met de wijde wereld dingen toevoegt, met behoud van wat er is. Sojasaus bijvoorbeeld. Of de avocado. Geen daarvan hebben de volksliefde voor kool doen verminderen. En de komst van moderne bussen, met zo’n schermpje waarop je ziet waar je bent en een televisie met reclameboodschappen, vormt absoluut geen bedreiging voor de trams die soms nog worden bediend met een hendel waar de chauffeur met zijn linkerarm en hele gewicht aan moet hangen. (Misschien geen goed voorbeeld, getuige het feit dat ze überhaupt rijden hebben die trams de overlevingskracht van kakkerlakken.) De vrij recente intrede van kabelinternet en ADSL doet niets af aan traditioneel nationalistische sentimenten en de bijbehorende dagelijkse protesten tegen de NAVO en de fascistische EU. Maar echt exemplarisch is Idols, hoogstwaarschijnlijk een Nederlands Endemol-product dat wereldwijd is overgenomen.

Uniformisering van het wereldwijde aanbod, allicht. Maar wie een van de vele Idols-varianten van de publieken of de commerciëlen bekijkt hoort onregelmatige maatsoorten in plaats van de vierkwart-popbeat. Geen slechte Engelse accenten, maar Servische liederen; traditionele, die mijn oma kan meezingen. Geen laatste mode, maar kuise jurken tot de grond. Ja, je kunt sms-en voor je favoriet. Maar dat is dan niet degene die zingt met lange, hoge uithalen. In Servië bestaat diepe bewondering voor subtiel uitgevoerde dubbelslagen. Cultureel imperialisme zou ik het niet willen noemen, meer een variant op de lokale beschaving.