Bureau nummer 223 wordt bemand door een cum laude afgestudeerd antropologe (“daar is geen droog brood mee te verdienen”), een hartelijke basisschoollerares (“ja dank u wel hoor!”), de oud-voorzitter van stadsdeel Oud-Zuid (“in de Junior Kamer stemden we nog met ponskaarten”), een actief niet vereenzamende dame op leeftijd (“mag hij een snoepje voor grote of kleine honden? Ik heb ze allebei bij me”) en mijzelf.

De gemeente Amsterdam heeft haar stembussen iets te voortvarend verkocht. De grote, grijze vuilnisbak die nu als stembus dienst doet lokt veel commentaar uit. Van “het gaat toch niet direct met het grof vuil mee” tot “ik dacht dat hij wel ‘papier hier’ zou roepen”. Wij glimlachen fijntjes, want wij nemen onze taak uitzonderlijk serieus. De burgerzin weerkaatst door de holle, witte ruimte wanneer weer iemand zich na lang dwalen door het labyrintische gebouw bij ons komt vervoegen en een stempas aan de voorzitter overhandigt. Wij zetten met grote behoedzaamheid stempels en turfstreepjes en delen stembiljetten uit.

Niet minder dan vierentwintig lijsten staan in kiesdistrict negen geregistreerd. Dat maakt de biljetten van een onhandzaam formaat. Wij bedenken hoe slim het zou zijn om ze te gebruiken als geheime test voor stembevoegdheid. Wie na het invullen alles niet terug weet te vouwen moeten wij helaas het stempel onbruikbaar op voor- en achterzijde toekennen. Het zou zeker een half uur schelen bij het tellen na sluiting.

Maar dat tellen is eigenlijk het leukste deel van het werk. Hoewel het comité wijvertrouwenstemcomputersniet.nl zich bescheiden verontschuldigt voor de last die zij ons daarmee hebben bezorgd, is het na ruim twaalf uur zitten achter tafels een uitdaging om te proberen het bureau te zijn dat als eerste de uitslag doorbelt. Onze gemiddelde leeftijd ligt relatief laag, dus we maken kans. In afwachting van dat moment voeren we gedurende de rest van de dag korte gesprekken die tot een gewijde stilte verstommen zodra iemand voor ons verschijnt om te stemmen.

Of we eten wat van de ons ter beschikking gestelde koekjes en taart. Die laatste is diepgevroren. De voorzitter kan moeilijk wachten en prikt met zijn plastic vorkje in het deeg alsof het een kadaver is en hij de gier. Kruimels plakken op het proces verbaal.

De absoluut-niet-zwevende kiezer

“Goedemiddag!”

Uit haar leren tasje vist mevrouw een enveloppe en haalt daaruit een ongekreukte stempas en haar paspoort. Dat is niet nodig, wij vertrouwen iedereen die een identiteitsbewijs wil tonen bij voorbaat.

Haar naam komt inderdaad niet voor in het register met ongeldig gemaakte passen. Wij turven, wij tellen, wij reiken naar de stembiljetten die klaar liggen in stapels van vijfentwintig stuks, met de dichtgevouwen kant naar ons toe.

Haar hand beweegt ze opmerkzaam wat omhoog, het stembiljet blijft halverwege de ruimte tussen ons in de lucht steken: “Heb ik dit nodig als ik het al weet?”

De diervriendelijke kiezer

Wij ruiken hen al van verre aankomen – de hond zal wel groter zijn dan de kiezer en mag vast niet ongemuilkorfd over straat. Kinderen mogen officieel niet mee het stemhokje in, maar wie durft zo’n beest de toegang te ontzeggen? Zelfs de kieswet rept er met geen woord over.

Het actief niet-vereenzamende stembureaulid ziet haar kans schoon en grijpt naar haar tas ter grootte van een flinke plunjezak om de hondenkoekjes op te diepen. Ongeduldig trekt fik aan de riem, een plasje dampend kwijl vormt zich tussen zijn voorpoten. Het is zijn feestje vandaag, de Partij voor de Dieren wint. Als zijn staart niet zorgvuldig tot een stomp was gereduceerd had hij daarmee de thee van tafel geveegd. Nu blijven er nog genoeg theezakjes over om samen met de resterende taart en speculaasjes de vrijgekomen ruimte in de grote tas te vullen voordat we ’s avonds het pand verlaten en mevrouw haar eenpersoonsbed opzoekt.

De kiezer en het kontje

Ze loopt alsof haar schoenen drie maten te groot uitvallen en verzekert ons, met een accent dat de Antillen verraadt, dat alle politici een pot nat zijn. Het inkleuren gaat moeizaam, voornamelijk omdat ze niet scherp genoeg ziet. Op wie ze gaat stemmen lijdt geen twijfel: “Wouter Bos moet premier worden. Wouter Bos is mijn lieveling!”

De allochtone kiezer

Nooit is de allochtone kiezer alleen. Als zijn gezelschap niet bestaat uit drie vrienden, dan is hij gemachtigd door de volledige familie. Die telt doorgaans meer dan twee personen en overschrijdt daarmee het maximaal toegestane aantal volmachten. De allochtone kiezer komt daarom altijd later op de dag terug in gezelschap van de familieleden in kwestie.

De stellige kiezer

Zij komt binnen gekleed in een broek die heel aërodynamisch reikt tot halverwege de kuit. Grote stappen en grote mond: “ik ga op de sociale partij stemmen!”. Zij kan nauwelijks wachten tot ze het stembiljet krijgt aangereikt en zet daarmee vastberaden koers naar de stembus. Wij behoeden haar ervoor het biljet oningevuld in de bak te laten vallen en wijzen haar op de hokjes in de hoek. Misschien wil ze eerst wat aankruisen? Ja, natuurlijk, “neem ik even deze pen hoor”. Zij is werkelijk zeer doortastend, als een wervelwind giert haar aanwezigheid door de zaal, wij zitten recht op het puntje van onze stoel. Niets ontgaat ons! Met zwart invullen, dat kan niet! Gelukkig is ze makkelijk te overtuigen van het belang van rood. Een kwartslag draait zij, haar paardenstaart zwiert mee met vertraging en waait op terwijl ze resoluut het lokaal uitbeent. Als één man wijzen wij nogmaals naar de stemhokjes. Zij weet ze te bereiken en werpt totaal onaangedaan haar stem in de container.

Terwijl het stof weer neerdwarrelt hijgen wij na.

De kiezer die het niet zeker weet

Als de stemmen geteld moeten worden rennen we met wapperende stapels uitgevouwen biljetten door de zaal en murmelen “lijst vijf, lijst vijf” of “lijst dertien, geen lijsttrekker”. Niet iedereen is even wendbaar en dat levert botsingen op voor de tafel met daarop de linkse partijen. De kiezer die het niet zeker weet verstoort de regelmaat. Hij wekt de indruk van een blanco stem, maar heeft bij nader inzien een zeer klein, lichtrood stipje gezet voor de naam van een kandidaat.

Wij struikelen over op de grond uitgestalde voorkeursstemmen en twijfelen over de geldigheid van door de kiezer gemaakte correcties. Wij vergeten helemaal ons bezig te houden met manipulatie van de uitkomst. De temperatuur stijgt, wij werpen overbodige kleding tussen lijst zeven en acht. De antropologe kan slechts gebrekkig hoofdrekenen. Maar het resultaat blijkt te kloppen met wat landelijk wordt gemeten. Wij stellen vast dat we elkaar dus waarschijnlijk spoedig weer zullen zien. De dame grijpt haar tas en knikt verheugd.

Gepubliceerd in Waterstof.