Humor over grenzen brengen is een precaire bezigheid. Zeker als het grenzen tussen andersoortige culturen zijn. Maar humor is tegelijkertijd een van de beste manieren om inkijkjes te krijgen in de geest van een land. Wie wil weten wat taboes zijn en waar men ontevreden over is, gaat best een tijdje in een café hangen en wachten tot er grappen vallen. Zelfs een vrolijk kijkje in de toekomst behoort tot de mogelijkheden: ik herinner me een mop die enkele jaren terug in Servië werd verteld, met als clue dat de door het Joegoslavië Tribunaal gezochte oorlogsmisdadigers Mladic en Karadzic zich hadden laten ombouwen tot vrouwen. De waarheid lag er niet ver vanaf. …

Het is niet de eerste keer dat we naar Qom proberen te gaan. Eind juli al begaven we ons van Teheran naar Kashan en besloten een korte tussenstop in het tussengelegen, heilige Qom te maken. Het was nog vroeg, wij dommelden wat. De bus stopte in een stoffig gebied zonder tekenen van leven. Een paar mannen met tulband stapten uit. En wij vroegen ons af: “Zou dit Qom zijn?” “Mwah, ik zie alleen zand. Als dit Qom is wil ik er geloof ik niet uit.”

En zo geschiedde. Tijdens de volgende stop keek de chauffeur ons verbijsterd aan toen we informeerden of we er al bijna waren: in Qom waren we allang geweest.

Ook op deze tweede reis naar het pelgrimsoord speelt god een spelletje met ons. …

Bij de ingang van de tombe van Shah-e Cheragh springt een elf-jarig jongetje met gespreide armen voor ons, zoals wij vroeger ook wel eens op straat deden: snoepje betalen! Streng spreekt hij ons toe: jullie mogen niet naar binnen! Omdat we vandaag bezig zijn met doelloos zwerven door de stad, zijn we niet op de hoogte van waar we ons bevinden en wie hier ligt, maar het derde heiligdom op de lijst van shi’itische bedevaartsoorden – na Mashad en Qom – bevindt zich in Shiraz en we vermoeden dat we daar zijn beland. Onze vrienden hebben ons al geïnstrueerd over het binnengaan van dit soort plekken: “Je hoeft je echt niet druk te maken over of je moslim bent. Mompel gewoon ‘Allahu akbar’ en ze kunnen je niks maken.” …

Wie de geschiedenis van de Iraanse vlag erbij pakt valt wat op: het ding verandert om de haverklap. Elke twintig tot dertig jaar wisselt de intensiteit van de kleuren, het patroon van de banen, het formaat of het embleem.

Sinds 1906 is één ding stabiel gebleven: er zijn drie horizontale banen in groen, wit en rood. Die kleuren staan voor respectievelijk de islam, het bloed van martelaren (‘moed’ in andere interpretaties) en vrede (of volgens anderen: Zoroastrisme). Ten tijde van de keizerlijke dynastieën bevond zich in het midden een leeuw met zon. Na de revolutie werd snel een leeuwloze vlag ingevoerd, die nu nog altijd op vele plaatsen wappert. …

De Iraanse keuken bevindt zich (weinig verrassend) tussen de Indische en de Turkse. Onvermijdelijk wordt er doorlopend thee geschonken en vervolgens gedronken van het schoteltje, via een suikerklontje dat je tussen je tanden houdt. Op straat variëren de snacks van met aardappel gevulde samosa’s tot kleffe stokbroodjes met falafel en altijd zijn er verse sapjes en milkshakes te vinden en ayran (dat hier doogh heet). …