We slapen bij een heuse Basij (spreek uit: basiedzj). Onze Iraanse vrienden, die telkens bezorgd naar ons welzijn informeren als we een dagje niet te bereiken zijn wegens een slecht telefoonnetwerk, verklaren ons definitief voor gek als ze dit ooit horen. Niemand van de moderne, jonge Iraniërs wil iets met de Basij te maken hebben. Integendeel.

Ons excuus? We hadden het niet kunnen voorzien. Deze man ziet er niet uit als een paramilitair die illegale satellietschotels opspoort, vrouwen aanspreekt op hun ondeugdelijke kleding en studentenprotesten uiteendrijft. …

De Iraniërs benadrukken maar al te graag dat ze een apart volk zijn – géén Arabieren! – dat een historie heeft die millennia terug gaat – vele malen verder dan de geschiedenis van de huidige grootmachten. De dertig jaar die de huidige islamitische regering aan de macht is, zijn niet meer dan een stipje in de 2500 jaar dat er van een Perzisch Rijk sprake is. Gedurende die tijd hingen de Perzen een van de eerste monotheïstische godsdiensten aan (het Zoroastrisme), ontvingen de eerste keizers vreedzame delegaties uit de wijde regio (ze staan met ieder hun eigen klederdracht en geschenken gebeiteld in de stenen van Persepolis), hadden ze in de twintigste eeuw een shah die zijn neus naar het westen keerde (zijn paleizen hangen vol met schilderijen uit de Lage Landen) en maakten ze honderden jaren lang prachtige gebouwen die van binnen rijk gedecoreerd zijn met taferelen uit oorlog en vredestijd.

Die scenes zijn welbeschouwd nogal aanstootgevend. …

De afwezigheid van Albert Heijn en V&D brengt de mens een stuk dichter bij de bron van alle dingen. Je ziet weer eens dat melk niet in pakken groeit en dat de handvervaardigde kussens voor op je bank ooit echt ergens, waarschijnlijk in een Aziatisch land, door iemand in elkaar zijn gezet.

In heel Iran vond ik slechts één supermarkt, zeer ruim gesorteerd en met een vrijwel westers prijsniveau. Meestal is boodschappen doen een gang langs een aantal winkels, waarvan bakker (opvallend dungezaaid, gezien de rol die brood in iedere maaltijd speelt), slager en groentenman de meest belangrijke zijn. Wie op zoek is naar huisraad belandt in straten waar zich meubelwinkel na meubelwinkel, of pannenspecialist na pannenspecialist bevindt. …

Velen die terugkomen uit het buitenland vertellen opgetogen over zon en zee en ‘de mensen waren zo vriendelijk’. Geen wonder, zo zijn mensen nu eenmaal. Maar in Iran neemt vriendelijkheid nieuwe dimensies aan. Als ik zeg dat Iraniers erg vriendelijk en behulpzaam zijn, dan is dat bedoeld als een overtreffende trap.

Er bestaat hier een ingewikkeld stelsel van onvertaalbare ‘ta’arof’. Zelfs geboren Iraniers kunnen danig in de war raken van het gedrag van hun landgenoten, die hun best doen dingen aan te bieden, te vleien of te complimenteren. Dat gebeurt met een grote dosis volharding, zodat iemands ware gevoelens en bedoelingen niet altijd kenbaar zijn.

Voor de duidelijkheid: het gaat hier niet om vrienden die aanbieden je drankjes te betalen, maar om taxichauffeurs, bakkers en eigenaars van internetwinkels die er op staan dat je niet afrekent. …

Hoezeer ik ook probeer, allesbedekkend wil mijn hoofddoek niet worden. Niet dat ik dat ambieer, want behalve religieuze fanatiekelingen en vrouwen die net van school of hun werk komen, is niemand hier streng in de leer. In Shiraz – waar de controle van de religieuze politie minder streng is dan in Teheran – vallen mijn ogen zelfs bijna uit de kassen als ik de meisjes zie die niet meer dan een band van een centimeter of zeven breed midden over hun hoofd hebben hangen. Niet omdat ik verbaasd ben over zo’n vrijzinnige houding, eerder omdat ik razendsnel ontwend ben zoiets sletterigs te zien. (Zei ik sletterig? Dubbele standaarden zijn zo geboren.) …